Podatnik VAT ma generalnie prawo odliczać VAT od zakupu towarów i usług w zakresie, w jakim są one wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Jednak prawo to powstanie, gdy nie zaistnieją przesłanki je wykluczające wskazane w art. 88 ustawy o VAT.

Zasady odliczania VAT

W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi VAT przysługuje, co do zasady, prawo do odliczenia VAT. Przy czym, aby podatnik mógł z tego odliczenia skorzystać, nie mogą zaistnieć sytuacje wskazane w art. 88 ustawy o VAT. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do odliczenia VAT. W myśl art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT (Dz. U. z 2023 r. poz. 1570 ze zm.) nie stanowią podstawy do odliczenia VAT faktury dokumentujące zakup usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem:

• nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób,
• usług noclegowych nabywanych w celu ich odprzedaży, opodatkowanych u tego podatnika na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy o VAT w przypadku, gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi.

Nabycie usługi kateringowej

Przepisy o VAT nie definiują, co należy rozumieć przez usługi gastronomiczne i kateringowe. Zgodnie z definicjami zawartymi w Słowniku języka polskiego PWN gastronomia to działalność produkcyjno-usługowa, obejmująca prowadzenie restauracji, barów itp., a także sztuka przyrządzania potraw, natomiast katering to usługa polegająca na przygotowywaniu i dostarczaniu na zamówienie gotowych potraw lub na organizacji przyjęć.

Tak więc, jak można zauważyć, usługi kateringowe stanowią usługę odrębną od gastronomicznej. Oznacza to, że podatnik wystawiający fakturę powinien określić czy sprzedaje usługę gastronomiczną czy kateringową. Poprawne określenie na fakturze wykonanej usługi wpłynie u jej nabywcy na prawo do odliczenia VAT. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 5 kwietnia 2022 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.13.2022.1.AB, wyjaśnił, że wyłączenie, o którym mowa w art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT dotyczy tylko usług gastronomicznych rozumianych jako usługi restauracyjne. Nie obejmuje ono natomiast usług kateringowych. Zatem organ uznał, że podatnik nie ma prawa do odliczenia VAT z tytułu zakupu posiłków dla pracowników fizycznych, udokumentowanych fakturą, na której widnieje nazwa usługi "usługa gastronomiczna".

Zaś w interpretacji indywidualnej z dnia 5 kwietnia 2022 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.8.2022.1.KO, Dyrektor KIS uznał, że prawo do odliczenia VAT przysługuje z faktur dokumentujących zakup posiłków profilaktycznych (opisanych jako posiłek regeneracyjny, danie gotowe, posiłek profilaktyczny, usługa kateringowa) w zakresie, w jakim stanowią one posiłki wydawane na rzecz pracowników fizycznych. W przypadku pracowników fizycznych wydatki, które ponosi podatnik w celu nabywania posiłków profilaktycznych, są związane ze sprzedażą opodatkowaną podatkiem VAT w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej, gdyż służą one do zaspokojenia potrzeb pracowników fizycznych, którzy wykonują tę pracę w ramach działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem VAT, a do nabycia których podatnik jest zobowiązany na podstawie przepisów Kodeku pracy.

Natomiast w interpretacji indywidualnej z dnia 5 kwietnia 2022 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.7.2022.1.KO, Dyrektor KIS odmówił prawa do odliczenia VAT z faktur dotyczących zakupu posiłków profilaktycznych dla pracowników. Zdaniem organu podatkowego w omawianej sprawie konieczność zapewnienia przez podatnika posiłków profilaktycznych dla pracowników nadzoru nie wynika z żadnych przepisów, jak również nie jest niezbędna dla celów prowadzonej działalności gospodarczej. Zdaniem organu pracownicy nadzoru są zobowiązani świadczyć pracę niezależnie od możliwości otrzymania posiłków profilaktycznych. To do pracownika należy decyzja czy skorzysta z możliwości spożycia posiłku profilaktycznego, zatem zależy ona wyłącznie od woli pracownika i nie przekłada się na działalność opodatkowaną pracodawcy. W związku z tym, zdaniem organu, przekazanie nieodpłatnie posiłków pracownikom nadzoru ma na celu zaspokojenie ich potrzeb prywatnych, zatem nie ma związku ze sprzedażą opodatkowaną podatnika.

Nabycie usługi kompleksowej

Zdarza się, że podatnicy na potrzeby prowadzonej działalności przykładowo szkoleniowej, nabywają od podmiotów trzecich np. usługi najmu sali oraz usługi noclegowe. Wówczas może pojawić się problem czy mają prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia usług noclegowych. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 8 czerwca 2021 r., nr 0114-KDIP1-3.4012.56.2021.3.ISK, stwierdził, że art. 8 ust. 2a ustawy o VAT reguluje takie sytuacje, kiedy podatnik, działając we własnym imieniu, zawiera umowę, na podstawie której zobowiązuje się do zrealizowania pewnego świadczenia, jednak faktycznie świadczenie to realizowane jest przez podmiot trzeci. Zdaniem organu w takim przypadku, gdy podmiot nabywa usługę, a następnie odsprzedaje ją kontrahentowi w tzw. stanie nieprzetworzonym, uznawany jest za podatnika, który usługę taką świadczy. Według Dyrektora KIS istotą refaktury usług wynikającej z art. 8 ust. 2a ustawy o VAT jest odprzedaż usług w stanie nieprzetworzonym kolejnemu nabywcy. Skoro podatnik nabywa usługi noclegowe w celu sprzedaży i realizacji innego świadczenia, jakim jest usługa kompleksowa w postaci szkolenia, to nie można tu mówić o odprzedaży usługi noclegowej opodatkowanej u podatnika na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy o VAT. W związku z tym, zdaniem organu, podatnik - nabywając usługi noclegowe w celu sprzedaży świadczenia kompleksowego w postaci szkolenia - nie miał prawa do odliczenia VAT z faktur zakupu usług noclegowych, ponieważ nie będzie dokonywał odprzedaży usług noclegowych na zasadach art. 8 ust. 2a ustawy o VAT, tylko będzie sprzedawał jedną kompleksową usługę szkolenia, w skład której wchodzi usługa noclegu. Zatem, zdaniem organu, nie zostanie spełniony warunek określony w art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. c) ustawy o VAT i podatnikowi nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia VAT wynikającego z faktur dokumentujących nabycie tych usług noclegowych.

Jeżeli przedmiotem sprzedaży jest kompleksowa usługa organizacji szkolenia, czyli co do istoty jedna usługa, na którą składają się poszczególne elementy, w tym usługi noclegowe, to podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia usług noclegowych. Nie mamy w tym przypadku do czynienia z odsprzedażą usługi noclegowej opodatkowanej u podatnika na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy o VAT.