Ulga dla seniorów jest preferencją skierowaną do osób w wieku emerytalnym. Polega ona na zwolnieniu z podatku dochodowego przychodów uzyskiwanych przez takie osoby z określonych źródeł w limitowanej wysokości. Zatem nie każda osoba, która osiągnie ustawowo określony wiek, może z tej ulgi skorzystać.

Kto i jakie przychody?

Reguły, jakimi rządzi się ulga dla seniorów, zapisane zostały w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o pdof (Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.). Z jego uregulowań wynika, że uprawnionymi do korzystania z tego przywileju podatkowego są kobiety po ukończeniu 60. roku życia i mężczyźni po ukończeniu 65. roku życia pod warunkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu uzyskania objętych zwolnieniem przychodów. Zwolnienie ma zastosowanie do przychodów osiągniętych przez te osoby ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy, z umów zlecenia zawieranych w ramach działalności wykonywanej osobiście, z zasiłku macierzyńskiego oraz pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej według skali podatkowej, podatkiem liniowym lub ryczałtem ewidencjonowanym albo rozliczanych w ramach tzw. IP Box. Dla tego zwolnienia ustawodawca wyznaczył kwotowy limit - dotyczy ono bowiem przychodów w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85.528 zł.

Ulgą - poza zasiłkiem macierzyńskim - nie zostały objęte przychody z zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego (np. zasiłków chorobowych), z umów o dzieło oraz z praw autorskich (nie dotyczy to przychodów z tego tytułu uzyskanych w ramach umowy o pracę). Ponadto z art. 21 ust. 39 ustawy o pdof wynika, że przy obliczaniu kwoty przychodów, do których ma zastosowanie omawiane zwolnienie, nie uwzględnia się przychodów: podlegających opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym na podstawie ustawy o pdof, zwolnionych od podatku dochodowego (innych niż objęte ulgą dla pracujących seniorów, np. diet i innych świadczeń z tytułu podróży służbowej czy też świadczeń sfinansowanych z ZFŚS, w tym przykładowo zapomogi otrzymanej w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby) oraz od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia.

Wyłączenia z preferencji

Spełniający wskazane wcześniej kryteria podatnik, aby korzystać z omawianego zwolnienia, dodatkowo nie może otrzymywać - mimo nabycia uprawnienia - świadczeń wymienionych enumeratywnie w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o pdof. Należą do nich:

• emerytura lub renta rodzinna, o których mowa w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników,
• emerytura lub renta rodzinna, o których mowa w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin,
• emerytura lub renta rodzinna, o których mowa w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, SG, SM, SOP, PSP, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin,
• emerytura lub renta rodzinna, o których mowa w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
• świadczenie, o którym mowa w art. 30 ust. 1 pkt 4a ustawy o pdof,
• uposażenie przysługujące w stanie spoczynku lub uposażenie rodzinne, o których mowa w ustawie - Prawo o ustroju sądów powszechnych,
• świadczenie pieniężne, o którym mowa w ustawie o świadczeniu pieniężnym przysługującym członkom rodziny funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą albo podjęciem poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia.

Dyrektor KIS w wydawanych interpretacjach podatkowych przyjmuje w odniesieniu do pracownika przechodzącego na emeryturę, że jeżeli wypłata przysługujących mu z racji zatrudnienia należności (w tym wynagrodzenia za pracę, nagrody jubileuszowej czy odprawy emerytalnej) następuje przed wypłatą pierwszego świadczenia emerytalnego, to uzyskane z tego tytułu przychody korzystają z ulgi dla seniorów (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 22 maja 2023 r., nr 0111-KDSB2-2.4011.142.2023.1.AD).

Stosowanie ulgi przez płatnika

Uprawnione do ulgi osoby mogą ją zrealizować dopiero w zeznaniu rocznym albo mogą z niej korzystać już w trakcie roku. W praktyce uprawnieni seniorzy uzyskujący przychody z zatrudnienia na umowę o pracę lub umowę zlecenia bardziej zainteresowani będą stosowaniem jej już na etapie poboru zaliczek na pdof przez pracodawcę lub zleceniodawcę. Jednak płatnik pdof nie może ulgi stosować "z automatu". W tym celu niezbędne jest złożenie przez seniora oświadczenia. Senior może je złożyć w dowolnym momencie roku podatkowego. Z art. 31a ust. 8 ustawy o pdof wynika, że płatnik przy poborze zaliczki na pdof uwzględnia omawiane zwolnienie, jeżeli podatnik złoży na piśmie lub w inny przyjęty u danego płatnika sposób oświadczenie, że spełnia warunki do jego stosowania. Płatnik stosuje zwolnienie najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie. Oświadczenie to dotyczy również kolejnych lat podatkowych.

Przedmiotowe oświadczenie jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia i zawiera klauzulę treści: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia". Zastępuje ona pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Zaliczka pracownicza po wyczerpaniu limitu

Gdy łączne przychody ze stosunku pracy osoby objętej tzw. zerowym PIT dla seniorów, czyli korzystającej ze zwolnienia od podatku określonego w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o pdof, osiągnięte przez nią od początku roku podatkowego przekraczają w danym miesiącu limit tego zwolnienia wynoszący 85.528 zł, to zasadniczo już w tym samym miesiącu pracodawca jako płatnik pdof powinien obliczyć i pobrać zaliczkę na podatek od nadwyżki przychodu ponad limit ulgi. Płatnik pdof, obliczając po przekroczeniu limitu zwolnienia zaliczkę na podatek od wynagrodzenia pracownika, który z tego zwolnienia korzystał, powinien zastosować zasady wynikające ze skali podatkowej i najniższą stawkę podatku, tj. 12%. Jeśli dysponuje przy tym złożonym przez tego pracownika oświadczeniem, to przy obliczaniu zaliczki na pdof od przysługujących mu należności ze stosunku pracy stosuje kwotę zmniejszającą podatek w wysokości wskazanej przez pracownika (przykład).

Jednak pracownik, który wyczerpał limit omawianej ulgi, może także złożyć wniosek o niepobieranie zaliczek, jeżeli przewiduje, że uzyskane przez niego dochody podlegające opodatkowaniu według skali podatkowej nie przekroczą w roku podatkowym kwoty 30.000 zł. Jeśli jednak dochody te u danego płatnika przekroczą wskazany limit, to płatnik będzie obliczał zaliczki na podatek bez pomniejszania ich o miesięczną kwotę zmniejszającą (art. 31c ustawy o pdof).