Sprzedaż przez osobę fizyczną poza działalnością gospodarczą rzeczy ruchomych, w okolicznościach przewidzianych w ustawie o pdof, skutkuje powstaniem przychodu podatkowego. Dotyczy to również sprzedaży samochodów. Wpływ nie tylko na okres, w jakim w wyniku takiej transakcji powstaje przychód, ale także na sposób wyznaczenia podstawy opodatkowania w pdof ma wcześniejsze użytkowanie samochodu przez osobę sprzedającą, jako składnika majątku w jej firmie.
Ze środków trwałych na cele prywatne
Wycofanie przez osobę fizyczną będącą przedsiębiorcą samochodu stanowiącego środek trwały z działalności gospodarczej i przeznaczenie go na własne, prywatne potrzeby, jest podatkowo neutralne. W efekcie taka operacja nie skutkuje powstaniem przychodu podatkowego firmowego ani też prywatnego.
Jednak przychód firmowy w warunkach określonych w ustawie o pdof może powstać już po przekazaniu samochodu na potrzeby prywatne. Dochodzi do tego w przypadku, gdy samochód stanowiący środek trwały wycofany z działalności gospodarczej zostanie odpłatnie zbyty, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło wycofanie i dniem jego odpłatnego zbycia nie upłynęło 6 lat (art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o pdof - Dz. U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.). Po tym okresie przychód podatkowy w ogóle nie powstanie.
Przychód z takiej transakcji będzie stanowić wartość samochodu określona na fakturze sprzedaży, natomiast kosztami będą wydatki poniesione na jego nabycie pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych (w tym stanowiących, jak i niestanowiących kosztów podatkowych). Tym samym koszty te nie wystąpią przy samochodzie w pełni zamortyzowanym (art. 23 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o pdof).
Samochód poleasingowy
Przedsiębiorca po wykupieniu samochodu z leasingu może najpierw podjąć decyzję o przyjęciu go do majątku firmy i przez jakiś czas użytkować jako środek trwały, a dopiero potem przekazać na potrzeby prywatne i zbyć po dokonaniu tego przekazania. Gdy zostanie on zbyty odpłatnie, czyli np. sprzedany, kwota uzyskana w wyniku takiej transakcji wygeneruje przychód z działalności gospodarczej na zasadach omówionych wcześniej.
Natomiast gdy poleasingowe auto zostało od razu wykupione na cele prywatne osoby fizycznej i nigdy nie stanowiło środka trwałego w prowadzonej przez nią działalności, wówczas jego odpłatne zbycie nie skutkuje powstaniem przychodu firmowego. Przychód z takiej transakcji powstaje wyłącznie w warunkach wskazanych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy o pdof, które omawiamy w dalszej części opracowania.
Sprzedaż po likwidacji firmy
Na dzień likwidacji działalności gospodarczej osoba fizyczna zobowiązana jest do sporządzenia wykazu pozostałych na ten dzień składników majątku, co wynika z art. 24 ust. 3a ustawy o pdof. Jeżeli podatnik podejmie decyzję o przekazaniu takich składników na potrzeby osobiste, to w pdof jest ono neutralne. Natomiast gdy po takim przekazaniu dokona ich odpłatnego zbycia, wtedy może u niego powstać przychód podatkowy.
W przypadku sprzedaży firmowego samochodu pozostałego na dzień likwidacji działalności osoby fizycznej, nawet gdy pierwotnie był on przekazany na potrzeby prywatne likwidującego tę działalność, u podatnika powstaje opodatkowany przychód firmowy, gdy do jego zbycia dochodzi przed upływem 6 lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym miała miejsce likwidacja działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. a w związku z ust. 3 pkt 12 lit. a ustawy o pdof). Podstawą opodatkowania jest wówczas dochód uzyskany z takiej transakcji. Podlega on opodatkowaniu według takich zasad, jakie obowiązywały podatnika w momencie likwidacji tej działalności. Ustala się go w oparciu o art. 24 ust. 3b ustawy o pdof jako różnicę pomiędzy przychodami z odpłatnego zbycia tych składników a wydatkami na ich nabycie, niezaliczonymi do kosztów podatkowych w jakiejkolwiek formie.
Prywatne auto przedsiębiorcy
Przychód uzyskany ze sprzedaży prywatnego samochodu, który nigdy nie był wprowadzony do działalności gospodarczej ani w niej wykorzystywany, generuje przychód ze źródła określonego w przywołanym już art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy o pdof, jakim jest odpłatne zbycie rzeczy. Jego wysokość wyznacza cena określona w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia (art. 19 ust. 1 ustawy o pdof).
W pojęciu kosztów odpłatnego zbycia mieszczą się wydatki związane ze sprzedażą samochodu, np. opłaty komisowe, koszty ogłoszeń prasowych. Jeżeli podatnik dokonywał takich wydatków, ustalając przychód ze sprzedaży, obniża on cenę określoną w umowie o ich wartość. Przychód ten powstaje jedynie wtedy, gdy do sprzedaży dochodzi przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie samochodu.
Przy sprzedaży prywatnego auta podstawę opodatkowania wyznacza dochód z tej transakcji. Stanowi go różnica pomiędzy przychodem ze sprzedaży a kosztem jego nabycia, zmniejszona o nakłady dokonane w czasie posiadania pojazdu (art. 24 ust. 6 ustawy o pdof).
Kosztem nabycia jest kwota wynikająca z faktury lub umowy zakupu samochodu oraz koszty związane z jego zakupem (m.in. PCC zapłacony przy zakupie, podatek akcyzowy - jeżeli samochód został sprowadzony z zagranicy, opłata za tzw. pierwszy przegląd techniczny w kraju, tłumaczenie dokumentów, tablice rejestracyjne oraz ubezpieczenie samochodu w drodze przed jego zarejestrowaniem).
Z kolei do kategorii nakładów poniesionych w trakcie posiadania samochodu należy zaliczyć wydatki na jego remont i ulepszenie (m.in. remont lub wymiana silnika, wartość prac blacharskich i lakierniczych, montaż instalacji gazowej). Nie należą do nich natomiast wydatki eksploatacyjne (np. wymiana oleju, zakup paliwa, bieżące badania techniczne, ubezpieczenie AC i OC). Zarówno koszty nabycia samochodu, jak i nakłady poniesione w trakcie jego posiadania należy udokumentować.
Dochód, jako opodatkowany według skali podatkowej, wykazuje się w rocznym zeznaniu PIT-36, składanym w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku, w którym sprzedano samochód. W tym samym terminie trzeba uregulować podatek dochodowy z tego tytułu.
